Teodor Marchlewski
| Data i miejsce urodzenia | 12 lipca 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 27 stycznia 1962 |
| profesor nauk biologicznych | |
| Specjalność: genetyk | |
| Alma Mater | |
| Profesura | 1934 |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
   | |
| Data i miejsce urodzenia | 12 lipca 1899 | ||
|---|---|---|---|
| Data śmierci | 27 stycznia 1962 | ||
| Poseł I kadencji Sejmu PRL | |||
| Okres | od 20 listopada 1952 | ||
| Przynależność polityczna | |||
| |||
Teodor Edward Józef Marchlewski (ur. 12 lipca 1899 w Manchesterze, zm. 27 stycznia 1962 w Krakowie) – biolog genetyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1948–1956 rektor tej uczelni, w latach 1952–1956 poseł na Sejm PRL I kadencji z ramienia PZPR.
Był synem Leona Marchlewskiego, bratem Marcelego, a jego stryjem był Julian Marchlewski. Maturę zdał w 1918 w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. W 1922 uzyskał stopień doktora filozofii UJ. Później dzięki stypendiom kontynuował studia w Edynburgu, Utrechcie i Kopenhadze. Habilitował się w 1927, a tytuł profesora uzyskał w 1934. W latach 1938–1940 był dziekanem Wydziału Rolniczego UJ (od listopada 1939 do stycznia 1940 jedynie formalnie, gdyż 6 listopada 1939 w ramach Sonderaktion Krakau został uwięziony przez gestapo i osadzony w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen). Wskutek ciężkiej choroby, która w rezultacie spowodowała trwałe kalectwo, został on zwolniony już po kilku miesiącach. W czasie okupacji hitlerowskiej początkowo pracował w gospodarstwie Konary będącym własnością jego ojca, a następnie w latach 1941–1943 działał w Związku Hodowców Bydła Czerwonego Polskiego i w Związku dla Spraw Hodowli Zwierząt[1]. Potem kierował do końca życia Zakładem Genetyki i Ewolucjonizmu. W 1947 r. jako prorektor UJ potępiał walkę o przywrócenie niepodległości[2]. W latach 1950–1957 był dyrektorem Instytutu Zootechniki w Krakowie. W latach 1949–1952 był czynnym członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1952 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, w latach członkiem jej prezydium[3]. W listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina[4]. W 1950 otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia.
W 1927 ożenił się z Ewą Kępianką, miał córkę Annę – żonę profesora i rektora UJ Aleksandra Koja[5]. Jest patronem Zespołu Szkół w Trzcinicy.
Pochowany został w kwaterze zasłużonych na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera LXVII-płn 1-9)[6][7].
Materiały archiwalne Teodora Marchlewskiego znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-124[8].
Ordery i odznaczenia
- Order Sztandaru Pracy I klasy (22 lipca 1949)[9]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1954)[10]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1951)[11]
Przypisy
- ↑ Zdzisław Kosiek Teodor Edward Marchlewski (1899–1962), [w:] Polski Słownik Biograficzny tom XIX wyd. 1974 s. 547–549.
- ↑ Ryszard Terlecki, Uniwersytet Jagielloński wobec procesu krakowskiego w 1947 roku, „Zeszyty Historyczne WiN-u”, 2002, nr 18.
- ↑ Członkowie PAN: Skorowidz.
- ↑ Życie Warszawy, nr 306 (1808), 6 listopada 1949, s. 1.
- ↑ Magdalena Bajer Rodzina firmie wierna. forumakademickie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-27)]..
- ↑ Lokalizator Grobów – Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2020-08-03] .
- ↑ Karolina Grodziska Opis trasy zwiedzania cmentarza Rakowickiego, [w:] Cmentarz Rakowicki w Krakowie wyd. przez Obywatelski Komitet Ratowania Krakowa, Agencja Omnipress Warszawa 1988, s. 133.
- ↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-02-28].
- ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie oświaty, nauki, kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1463 „za zasługi w dziedzinie nauki”.
- ↑ M.P. z 1951 r. nr 74, poz. 1007 „za wybitną działalność naukową”.
Linki zewnętrzne
- Sylwetka Teodora Marchlewskiego na stronie ZS w Trzcinicy
- Profil na stronie Biblioteki Sejmowej
- p
- d
- e
- ↑ a b c d e f g h i j k l Pełniący funkcję rektora w zastępstwie.
- ↑ Od 1805 do 1809 Uniwersytet połączony z Uniwersytetem Lwowskim i zgermanizowany, 1809 repolonizacja po włączeniu Krakowa do Księstwa Warszawskiego.
- ↑ W latach 1853–1860 rektorów nie wybierano, Uniwersytetem kierował mianowany przez rząd kurator.
- ↑ Sprawował obowiązki rektora Tajnego Uniwersytetu.
