Tamoksyfen

Tamoksyfen

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) (Z)-2-(4-(1,2-difenylobut-1-en-1-ylo)fenoksy)-N,N-dimetyloetylo-1-amina Inne nazwy i oznaczenia Tamoksyfen
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C26H29NO
Masa molowa	371,52 g/mol
Identyfikacja
Numer CAS	10540-29-1
PubChem	2733526
DrugBank	APRD00123
SMILES CC/C(C1=CC=CC=C1)=C(C2=CC=C(OCCN(C)C)C=C2)\C3=CC=CC=C3
InChI InChI=1S/C26H29NO/c1-4-25(21-11-7-5-8-12-21)26(22-13-9-6-10-14-22)23-15-17-24(18-16-23)28-20-19-27(2)3/h5-18H,4,19-20H2,1-3H3/b26-25- InChIKey NKANXQFJJICGDU-QPLCGJKRSA-N
Właściwości Rozpuszczalność w wodzie <0,1%[1] w innych rozpuszczalnikach rozpuszczalny w rozpuszczalnikach organicznych, np. w metanolu, etanolu, propanolu i DMSO[1] Temperatura topnienia 97–98 °C[1]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2016-05-10] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Niebezpieczeństwo Zwroty H H350, H360, H362 Zwroty P P201, P263, P308+P313 Numer RTECS KR5919600 Dawka śmiertelna 4,1 g/kg (szczur, doustnie)[2]
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	L02BA01
Stosowanie w ciąży	kategoria D
Farmakokinetyka Okres półtrwania 7–14 dni Wiązanie z białkami osocza i tkanek 99% Metabolizm wątroba Wydalanie 65% z kałem
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie
Multimedia w Wikimedia Commons

Tamoksyfen (tamoxifen) – organiczny związek chemiczny, należący do selektywnych modulatorów receptora estrogenowego (SERM), syntetyczny lek o działaniu antyestrogenowym, stosowany głównie w terapii raka sutka.

Mechanizm działania

Wiąże się z receptorami estrogenowymi wewnątrz komórek nowotworowych co prowadzi do zahamowania (działa antagonistycznie) syntezy czynników wzrostu i pobudza tworzenie receptorów progesteronowych. Efektem tego jest zmniejszenie podziału komórek nowotworowych (wrażliwych na działanie estrogenów).

Lek wiąże się również z receptorami estrogenowymi w kośćcu (agonista) zwiększając gęstość kości.

Tamoksyfen powoduje także zmniejszenie stężenia w osoczu wolnego estradiolu, co prowadzi do pobudzenia wydzielania przez przedni płat przysadki mózgowej FSH, który stymuluje jajniki do wytwarzania estrogenów w okresie przedmenopauzalnym.

Prawdopodobnie indukuje uwalnianie czynnika transformującego TGF-β.

Wskazania

• rak sutka hormonowrażliwy (wykazując ekspresję receptorów estrogenowych) u kobiet po i przed menopauzą
• chemioprewencja raka sutka u kobiet z dużym ryzykiem
• indukcja owulacji
• mastalgia
• mastopatia

Przeciwwskazania

• nadwrażliwość na lek
• ciąża (kategoria D w klasyfikacji FDA)
• leukopenia
• ciężka małopłytkowość
• hiperkalcemia
• nie wolno stosować u dzieci

Ostrożnie

• choroby wątroby i nerek
• cukrzyca
• choroba zakrzepowo-zatorowa w wywiadzie
• zaburzenia widzenia

Działania niepożądane

• zaczerwienie twarzy
• uderzenia gorąca
• osutka
• nudności, wymioty
• zawroty i bóle głowy
• zaburzenia miesiączkowania
• krwawienia z dróg rodnych
• upławy
• bóle kostne
• małopłytkowość
• leukopenia
• powikłania zakrzepowo-zatorowe
• świąd sromu
• hiperkalcemia
• obrzęki
• zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych
• częściowe wypadanie włosów
• zmiany w rogówce
• zaćma
• retinopatia
• włókniaki macicy

Stosowanie tamoksyfenu wiąże się ze zwiększeniem ryzyka rozrostu endometrium, powstania polipów i endometriozy, raka trzonu macicy^[3]. Obserwuje się około 2–3-krotnie zwiększenie ryzyko rozwoju raka trzonu macicy^[4]. Ryzyko nie zależy od wielkości dziennej dawki, a łącznej dawki kumulacyjnej i długości leczenia, ponadto rośnie wraz ze stopniem otyłości leczonej^[3]. Zaobserwowano zwiększenie częstości występowania mięsaków macicy, przede wszystkim mięsakoraka (carcinosarocoma, malignant mixed Mullerian tumor)^[5][6]. Korzyści odnoszone z leczenia raka piersi przewyższają ryzyko rozwoju nowotworu błony śluzowej macicy^[4].

Dawkowanie

Według zaleceń lekarza.

Preparaty

Przykładowe preparaty tamoksyfenu to Nolvadex i Tamoxifen.

Przypisy

Bibliografia

• Indeks leków Medycyny Praktycznej 2006. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2006, s. 596–597. ISBN 83-7430-060-4.