Tadeusz Semadeni

Tadeusz Semadeni

Teodor, Witold

Data i miejsce urodzenia	4 czerwca 1902 Kalisz
Data i miejsce śmierci	19 sierpnia 1944 Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz ewangelicko-reformowany w Warszawie
Zawód, zajęcie	sędzia
Narodowość	polska (do 1928 r. obywatel szwajcarski)
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Rodzice	Władysław Semadeni Helena z d. Haberkant
Małżeństwo	Irena Konopacka-Semadeni
Dzieci	Allan Andrzej Semadeni, Zbigniew Semadeni
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Tadeusz Semadeni (ur. 4 czerwca 1902 w Kaliszu^[1], zm. 19 sierpnia 1944 w Warszawie) – polski prawnik, sędzia grodzki w Łodzi, potem sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie i wiceprokurator Sądu Apelacyjnego w Warszawie, uważany również za ojca sportu pływackiego w Polsce^[2], pływak, działacz i dziennikarz sportowy, w czasie wojny kierownik Wydziału Penitencjarnego Departamentu Sprawiedliwości Delegatury Rządu RP na Kraj, powstaniec warszawski.

Życiorys

Urodził się jako syn Władysława Semadeniego (1865–1930), pastora i superintendenta Kościoła Ewangelicko-Reformowanego i jego żony Heleny z Haberkantów (siostry Wandy Haberkantówny). Rodzina była pochodzenia szwajcarskiego, zupełnie spolonizowana, a rodzice Tadeusza byli w Kaliszu nauczycielami późniejszej pisarki Marii Dąbrowskiej.

Ukończył (1920) Liceum im. Zamoyskiego w Warszawie, a Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego nadał mu dyplom magistra praw (1924). Był sędzią Sądu Okręgowego w Warszawie, a potem wiceprokuratorem Sądu Apelacyjnego w Warszawie (1939). Napisał książkę Prawo o ustroju adwokatury (1938)^[3].

W roku 1922 utworzył i prowadził Polski Związek Pływacki, był jego kapitanem sportowym, a także przedstawicielem Polski w FINA na olimpiadzie w Amsterdamie (1928) i kierownikiem zespołu polskich pływaków na Olimpiadzie w Berlinie (1936). W 1923 r. ustanowił pierwszy oficjalny rekord Polski na 100 m stylem dowolnym. Rozpropagował też piłkę wodną. Był członkiem sekcji pływackiej AZS. Działał aktywnie jako dziennikarz sportowy^[4]. Współautor (z A. Zaleskim) książki Pływanie. Podręcznik techniki, 1928^[5].

W czasie okupacji mieszkał w Warszawie przy ul. Stanisława Noakowskiego 20 m. 3. W konspiracji używał pseudonimów „Teodor” i „Witold”. Był wiceprezesem rady programowej organizacji Znak i zajmował się zagadnieniami prawnymi. Należał też do Sztabu Głównego Konfederacji Zbrojnej. Od lata 1940 był sędzią Sądu Kapturowego Okręgu Warszawa-Województwo Związku Walki Zbrojnej, a później sędzią w Wojskowym Sądzie Specjalnym Obszaru Warszawa AK. W grudniu 1943 przywiózł na ochotnika ze Lwowa do Warszawy Zofię Rapp-Kochańską (vel Marie Springer) z wywiadu AK po jej ucieczce z rąk Gestapo^[6]. W marcu 1944 został wiceprezesem Rady Programowej Stronnictwa Pracy, które wchodziło w skład rządów RP na uchodźstwie.

W powstaniu warszawskim (1944) był kierownikiem WSS Obwodu Śródmieście Południowe, który funkcjonowały jako swego rodzaju sąd ludowy, ferujący surowe wyroki m.in. za podpisanie Volksliste^[7]. Walczył wraz z żołnierzami 3 batalionu pancernego „Golski”. Zginął w czasie powstania, 19 sierpnia, w obronie Politechniki. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Tego dnia zginął również w walce jego syn, strz. plut. Allan Andrzej Semadeni. Jego ciała nie odnaleziono, symbolicznie upamiętniony na cmentarzu reformowanym przy ul. Żytniej w Warszawie (kwatera L-1-3)^[8].

Życie prywatne

Był ewangelikiem reformowanym. Jego żona – Irena Konopacka-Semadeni, nazywana „ciotką cichociemnych”, doktor „Konstancja”, kierująca powstańczym szpitalem w czasie pacyfikacji Czerniakowa, przeżyła wojnę. Została założycielką i kierowniczką Kliniki Chirurgii Stomatologicznej w Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Ich drugi syn, Zbigniew Semadeni, jest profesorem matematyki na Uniwersytecie Warszawskim.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych (pośmiertnie)
• Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1931)^[9]

Przypisy

Bibliografia

• Eligiusz Bruliński, 3 Batalion Pancerny AK „Golski”, Warszawa, Nakładem Stowarzyszenia b. Żołnierzy 3 Batalionu Pancernego AK „Golski”, 1996. ISBN 83-906298-0-1.
• Olgierd Budrewicz, Sagi Warszawskie, T.3, rozdział Nadwiślańscy Szwajcarzy, Warszawa: Czytelnik, 1983, s. 7–36. ISBN 83-07-00591-4.
• Leszek Gądek, Polska karząca 1939–1945, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1988, s.185 i inne. ISBN 83-211-0973-X.
• Waldemar Grabowski, Delegatura Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj, Warszawa, Instytut Wydawniczy „Pax”, 1995, s. 85. ISBN 83-211-1392-3.
• Stanisław Jankowski „Agaton”, Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie, T.2, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, s. 170–192. ISBN 83-06-00140-0.
• Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T.1. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 140–141. ISBN 83-211-0758-3.
• Polska Akademia Nauk, Polski Słownik Biograficzny tom XXXVI/2, zeszyt 149, Warszawa-Kraków, 1995, s. 203–204. ISBN 83-86301-01-5.
• Bogdan Tuszyński, Sportowe pióra, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1994, s. 205–212. ISBN 83-7066-551-9.
• Adrian Uljasz, Tadeusz Semadeni (1902–1944). Polski sportowiec, działacz i dziennikarz sportowy, bojownik antyhitlerowskiego ruchu oporu, „Przegląd Nauk Historycznych” XIV, nr 1, 2015, s. 59–77. https://web.archive.org/web/20170322111034/http://www.przeglad.uni.lodz.pl/t/2015nr1/03.pdf, dostęp 21 III 2017.
• Ryszard Wryk, Akademicki Związek Sportowy 1908–1939, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1999, s. 255–265 i inne. ISBN 83-232-0265-6.

Linki zewnętrzne

• Tadeusz Semadeni na Murze Pamięci Muzeum Powstania Warszawskiego
• Historia sekcji pływackiej. azs.uw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-10)].