Szczególnie chroniony obszar Antarktyki
Szczególnie chroniony obszar Antarktyki, ASPA (od ang. Antarctic Specially Protected Area) – obszar ochrony przyrody ustanowiony na podstawie załącznika V do Protokołu o ochronie środowiska naturalnego (tak zwanego protokołu madryckiego, podpisanego w Madrycie 4 października 1991). Ochronę w formie szczególnie chronionych obszarów Antarktyki ustala się dla obszarów cennych ze względów środowiskowych, naukowych, historycznych, estetycznych lub pierwotnych albo dla obszarów, na których prowadzona jest lub planowana działalność naukowa.
W momencie wejścia w życie postanowień załącznika V do protokołu madryckiego, co nastąpiło 24 maja 2002, obszary chronione powołane na podstawie Układu Antarktycznego, czyli szczególnie chronione obszary (Specially Protected Areas – SPA) i miejsca o szczególnym znaczeniu naukowym (Sites of Special Scientific Interest – SSSI) zostały automatycznie przekształcone w szczególnie chronione obszary Antarktyki. Pozostawiono dotychczasowe nazwy obszarów nadając im nową numerację, począwszy od nr 101.
Wstęp do szczególnie chronionych obszarów Antarktyki możliwy jest wyłącznie za pozwoleniem wydawanym zgodnie z procedurą określoną w art. 7 załącznika V do protokołu madryckiego, w praktyce ograniczany jest wyłącznie do prac naukowych. Z tego względu szczególnie chronione obszary Antarktyki można przyrównać do rezerwatów ścisłych.
Obszary ustanawiane są w czasie corocznych spotkań konsultatywnych Układu Antarktycznego (Antarctic Treaty Consultative Meeting – ATCM) na wniosek dowolnego z państw prowadzących działania naukowe na obszarze Antarktyki (państw stron Protokołu o ochronie środowiska do Układu w sprawie Antarktyki) lub Komitetu Ochrony Środowiska (Committee for Environmental Protection – CEP), Komitetu Naukowego Badań Antarktycznych (Scientific Committee on Antarctic Research – SCAR) czy Komisji do Spraw Zachowania Żywych Zasobów Morskich Antarktyki (Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources – CCAMLR). Strona wnioskująca o wyznaczenie obszaru zobowiązana jest następnie do zarządzania nim.
Lista obszarów
Zostało wyznaczonych 75 szczególnie chronionych obszarów Antarktyki; w 2014 roku z tej listy skreślono trzy obszary[1].
Nr | Nazwa | Położenie | Powierzchnia km² | Kraj zarządzający |
---|---|---|---|---|
Taylor Rookery | Ziemia Mac Robertsona | 0,4 | Australia | |
Rookery Islands | Holme Bay, Ziemia Mac Robertsona | 30 | Australia | |
Ardery Island and Odbert Island | Wybrzeże Budda | 1,9 | Australia | |
Sabrina Island | Wyspy Balleny’ego | 0,4 | Nowa Zelandia | |
Beaufort Island | Morze Rossa | 18,4 | Nowa Zelandia | |
Cape Hallett | Ziemia Wiktorii | 0,2 | Stany Zjednoczone | |
Dion Islands | Zatoka Małgorzaty, Półwysep Antarktyczny | 6 | Wielka Brytania | |
Green Island | Berthelot Islands, Półwysep Antarktyczny | 0,1 | Wielka Brytania | |
Moe Island | Orkady Południowe | 1,3 | Wielka Brytania | |
Lynch Island | Orkady Południowe | 0,1 | Wielka Brytania | |
Southern Powell Island and adjacent islands | Orkady Południowe | 18 | Wielka Brytania | |
Coppermine Peninsula | Robert Island, Szetlandy Południowe | 0,9 | Chile | |
Litchfield Island | Arthur Harbour, Antwerpia, Archipelag Palmera | 2,7 | Stany Zjednoczone | |
Northern Coronation Island (wykreślony) | Orkady Południowe | 88,5 | Wielka Brytania | |
Lagotellerie Island | Zatoka Małgorzaty, Półwysep Antarktyczny | 1,58 | Wielka Brytania | |
New College Valley, Caughley Beach | Cape Bird, Wyspa Rossa | 0,3 | Nowa Zelandia | |
Avian Island | Zatoka Małgorzaty, Półwysep Antarktyczny | 0,8 | Wielka Brytania | |
Summit of Mount Melbourne (wykreślony) | Ziemia Wiktorii | 8,4 | Nowa Zelandia | |
Forlidas Pond and Davis Valley ponds | Dufek Massif | 9,8 | Stany Zjednoczone | |
Pointe-Géologie Archipelago | Ziemia Adeli | 2 | Francja | |
Cape Royds | Wyspa Rossa | 4,6 | Stany Zjednoczone | |
Arrival Heights | Hut Point Peninsula, Wyspa Rossa | 1,1 | Stany Zjednoczone | |
Barwick and Balham Valleys | Ziemia Wiktorii | 279 | Stany Zjednoczone | |
Cape Crozier | Wyspa Rossa | 19 | Stany Zjednoczone | |
Fildes Peninsula | Wyspa Króla Jerzego, Szetlandy Południowe | 1,8 | Chile | |
Byers Peninsula | Wyspa Livingstona, Szetlandy Południowe | 65,7 | Chile Wielka Brytania | |
Haswell Island | Haswell Island | 1 | Rosja | |
Western shore of Admiralty Bay (Zachodni brzeg Zatoki Admiralicji) | Wyspa Króla Jerzego, Szetlandy Południowe | 17,5 | Polska | |
Rothera Point | Wyspa Adelajdy | 0,1 | Wielka Brytania | |
Tramway Ridge (wykreślony) | Erebus, Wyspa Rossa | 0,01 | Nowa Zelandia | |
Canada Glacier | Jezioro Fryxell, Dolina Taylora, Ziemia Wiktorii | 1,47 | Nowa Zelandia | |
Potter Peninsula | Wyspa Króla Jerzego, Szetlandy Południowe | 1,9 | Argentyna | |
Harmony Point | Wyspa Nelsona, Szetlandy Południowe | 4 | Argentyna Chile | |
Cierva Point and offshore islands | Wybrzeże Danco, Półwysep Antarktyczny | 51,8 | Argentyna | |
North-East Bailey Peninsula | Wybrzeże Budda, Ziemia Wilkesa | 0,5 | Australia | |
Clark Peninsula | Wybrzeże Budda, Ziemia Wilkesa | 12,1 | Australia | |
North-west White Island | McMurdo Sound | 170 | Stany Zjednoczone | |
Linnaeus Terrace | Asgard Range, Ziemia Wiktorii | 3,2 | Stany Zjednoczone | |
Biscoe Point | Antwerpia, Archipelag Palmera | 2,7 | Stany Zjednoczone | |
Parts of Deception Island | Szetlandy Południowe | 1,7 | Wielka Brytania | |
Yukidori Valley | Langhovde, Lützow-Holm Bay | 3,6 | Japonia | |
Svarthamaren | Góry Mühliga-Hofmanna, Ziemia Królowej Maud | 3,8 | Norwegia | |
Marine Plain | Mule Peninsula, Oaza Vestfold, Ziemia Księżniczki Elżbiety | 23,4 | Australia | |
Chile Bay (Discovery Bay) | Greenwich Island, Szetlandy Południowe | 0,8 | Chile | |
Port Foster | Deception Island, Szetlandy Południowe | 1,9 | Chile | |
South Bay | Doumer Island, Archipelag Palmera | 1 | Chile | |
Ablation Point-Ganymede Heights | Wyspa Aleksandra | 186 | Wielka Brytania | |
Mount Flora | Zatoka Nadziei, Półwysep Antarktyczny | 0,6 | Wielka Brytania | |
Cape Shirreff | Wyspa Livingstona, Szetlandy Południowe | 3,47 | Stany Zjednoczone | |
Ardley Island | Zatoka Maxwella, Wyspa Króla Jerzego, Szetlandy Południowe | 1,5 | Chile | |
Lions Rump | Wyspa Króla Jerzego, Szetlandy Południowe | 1,3 | Polska | |
Western Bransfield Strait off Low Island | Szetlandy Południowe | 1100 | Stany Zjednoczone | |
Eastern Dallmann Bay | Brabant Island, Archipelag Palmera | 710 | Stany Zjednoczone | |
Botany Bay | Cape Geology, Ziemia Wiktorii | 2,15 | Nowa Zelandia | |
Cape Evans | Wyspa Rossa | 0,048 | Nowa Zelandia | |
Lewis Bay | Erebus, Wyspa Rossa | 15,2 | Nowa Zelandia | |
Backdoor Bay | Cape Royds, Wyspa Rossa | 0,056 | Nowa Zelandia | |
Hut Point | Wyspa Rossa | 132 | Nowa Zelandia | |
Cape Adare (Przylądek Adare’a) | Wybrzeże Borchgrevinka | ? | Nowa Zelandia | |
Frazier Islands | Windmill Islands, Ziemia Wilkesa | 0,6 | Australia | |
Terra Nova Bay | Morze Rossa | 29,4 | Włochy | |
Mawson’s Huts | Zatoka Commonwealthu, Ziemia Jerzego V | ? | Australia | |
Dakshin Gangotri Glacier | Ziemia Królowej Maud | 4,53 | Indie | |
Scullin and Murray Monolites | Ziemia Mac Robertsona | 10 | Australia | |
Edmonson Point | Wood Bay, Morze Rossa | 5,49 | Włochy | |
Port-Martin | Ziemia Adeli | 0,2 | Francja | |
Hawker Island | Oaza Vestfold, Wybrzeże Ingrid Christensen, Ziemia Księżniczki Elżbiety | 1,9 | Australia | |
Mount Harding | Grove Mountains, Ziemia Księżniczki Elżbiety | 120 | Chiny | |
Amanda Bay | Wybrzeże Ingrid Christensen, Ziemia Księżniczki Elżbiety | 17 | Australia Chiny | |
Marion Nunataks | Wyspa Charcota, Półwysep Antarktyczny | 176 | Wielka Brytania | |
Narębski Point (Przylądek Narębskiego) | Barton Peninsula, Szetlandy Południowe | 1 | Korea Południowa | |
Lower Taylor Glacier and Blood Falls | Dolina Taylora, McMurdo Dry Valleys, Ziemia Wiktorii | 436 | Stany Zjednoczone | |
Cape Washington and Silverfish Bay (Przylądek Waszyngtona, Silverfish Bay) | Zatoka Terra Nova, Morze Rossa | 286 | Włochy Stany Zjednoczone | |
Stornes, Larsemann Hills | Ziemia Księżniczki Elżbiety | 21 | Australia Chiny Indie Rosja | |
High Altitude Geothermal sites of the Ross Sea region | Region Morza Rossa | 0,3 | Stany Zjednoczone |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Antarctic Protected Areas Database. Antarctic Treaty Secretariat. [dostęp 2015-07-03]. (ang. • hiszp. • niem. • ros.).
Bibliografia
- Status of Antarctic Specially Protected Area and Antarctic Specially Managed Area Management Plans. [w:] The Committee for Environmental Protection [on-line]. Antarctic Treaty Secretariat, 2014. [dostęp 2015-07-08].
- Antarctic Specially Protected Areas List (strona archiwalna)
- Protokół o ochronie środowiska do Układu w sprawie Antarktyki, sporządzony w Madrycie dnia 4 października 1991 r., Dz.U. z 2001 r. nr 6, poz. 52
- Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 8: Antarktyka