Proterozoik
| Ten artykuł od 2021-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q | |||
Tabela stratygraficzna | |||
|
Proterozoik (algonk, eozoik)
- w sensie geochronologicznym: drugi eon w dziejach Ziemi, młodszy od archaiku a starszy od fanerozoiku. Proterozoik trwał około dwóch miliardów lat (od około 2,5 mld do 542 mln lat temu). Dzieli się na trzy ery: paleoproterozoik, mezoproterozoik i neoproterozoik.
- w sensie chronostratygraficznym: drugi eonotem, wyższy od archaiku, niższy od fanerozoiku. Proterozoik dzieli się na trzy eratemy: paleoproterozoik, mezoproterozoik i neoproterozoik.
Klimat
Klimat podlegał silnym zmianom na początku i na końcu proterozoiku: wystąpiły dwa okresy ekstremalnie silnych, być może nawet globalnych zlodowaceń (hipoteza Ziemi-śnieżki). Około 2,3 mld lat temu nastąpiło zlodowacenie hurońskie, związane ze wzrostem zawartości tlenu w atmosferze[1]. W środkowej części eonu klimat przez około miliard lat był bardzo stabilny, ciepły, brak jest osadów lodowcowych. Eon zakończyła seria zlodowaceń w okresie od 750 mln do 580 mln lat temu (kriogen oraz środkowy ediakar), po której doszło do radiacji zwierząt wielokomórkowych.
Geologia
Skorupa ziemska powoli stawała się grubsza i stabilniejsza, nasiliły się procesy sedymentacji, dzięki którym pojawiły się skały osadowe. W tym długim czasie nastąpiło kilka orogenez, które spowodowały metamorfozę wcześniej powstałych utworów osadowych, wulkanicznych i po części plutonicznych, oraz kilka etapów niszczenia gór. Były to: orogeneza algomijska na pograniczu archaiku i proterozoiku, orogeneza karelska, hudsońska, penakaen, grenwilska, dalslandzka, katangijska, kadomska (kadomijska, assyntyjska), bajkalska. Początkowo atmosfera ziemska była pozbawiona tlenu. Dzięki rozwojowi życia, pod koniec proterozoiku nastąpił znaczny wzrost zawartości tlenu w atmosferze.
Życie
W proterozoiku wyewoluowały pierwsze jądrowce (prawdopodobnie 1,2 mld lat temu). Zwierzęta żyją od ostatniego okresu tego eonu - ediakaru. pochodzą najstarsze znaleziska kopalne zwierząt – prymitywnych tkankowców (fauna ediakarańska). W ediakarze pojawiły się jamochłony, gąbki, pierścienice, stawonogi. Z flory występowały wiciowce, zielenice i krasnorosty. Życie ograniczone było wyłącznie do morza. Środowiska ekstremalne powszechnie zasiedlały archeowce i bakterie.
Skamieniałości
Skamieniałości z tego okresu są wyjątkowo rzadkie, co wiąże się z brakiem szkieletu u ówczesnych zwierząt. Wprawdzie nie udało się wyróżnić jednoznacznie skamieniałości przewodnich dla proterozoiku, ale wiele informacji o tamtym okresie dostarczyła tzw. fauna ediakarańska, o której wszakże trudno powiedzieć by występowała powszechnie, miała szerokie spektrum środowiskowe, szybko ewoluowała i była łatwa do identyfikacji – a to są cechy wyróżniające skamieniałości przewodnie.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Bekker A.: Huronian Glaciation. [w:] Encyclopedia of Astrobiology [on-line]. Springer, Berlin, Heidelberg, 2014 (oryg. 1908). [dostęp 2021-03-18]. (ang.).
Zobacz multimedia związane z tematem: Proterozoik |
- p
- d
- e
- kategoria
- wikiprojekt
Geochronologia |
|
---|---|
Wymarłe zwierzęta | |
Rośliny kopalne | |
Pojęcia |
- p
- d
- e
| |
Hadeik (4,567 – 4,0 mld lat temu) | |
---|---|
Archaik (4,0 – 2,5 mld lat temu) |
|
Proterozoik (2,5 mld lat temu – 538,8 mln lat temu) |
|
- Poziomo zaznaczono ery; W lewych kolumnach znajdują się okresy; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone są epoki; zwykłym tekstem zaznaczone są wieki
Kambr (538,8 – 485,4 mln lat temu) |
|
---|---|
Ordowik (485,4 – 443,8 mln lat temu) |
|
Sylur (443,8 – 419,2 mln lat temu) |
|
Dewon (419,2 – 358,9 mln lat temu) |
|
Karbon (358,9 – 298,9 mln lat temu) |
|
Perm (298,9 – 251,9 mln lat temu) |
|
Trias (251,9 – 201,3 mln lat temu) |
|
---|---|
Jura (201,4 – 145,0 mln lat temu) |
|
Kreda (145,0 – 66 mln lat temu) |
|
Paleogen (66 – 23,03 mln lat temu) |
|
---|---|
Neogen (23,03 – 2,58 mln lat temu) |
|
Czwartorzęd (2,58 mln lat temu – dziś) |
|
- Źródło: International Stratigraphic Chart, Międzynarodowa Komisja Stratygrafii, dostęp 22 maja 2023.
- PWN: 3962864
- Britannica: science/Proterozoic-Eon
- Universalis: proterozoique
- БРЭ: 3169085
- SNL: proterozoikum
- Catalana: 0052863
- DSDE: Proterozoikum