Pałac Hatzfeldów we Wrocławiu
| Ten artykuł od 2023-12 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
nr rej. 173 | |||
Pozostałości po Pałacu zaadaptowane na galerię | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Miejscowość | Wrocław | ||
Adres | ul. Wita Stwosza (Albrechtstrasse) 32 | ||
Typ budynku | biurowiec | ||
Styl architektoniczny | klasycyzm | ||
Architekt | Carl Gotthard Langhans | ||
Kondygnacje | 4 | ||
Rozpoczęcie budowy | 1765 | ||
Ukończenie budowy | 1773 | ||
Ważniejsze przebudowy | lata 60. XX w. | ||
Zniszczono | 1945 | ||
Pierwszy właściciel | Hatzfeldtowie | ||
Kolejni właściciele | Królestwo Prus, Biuro Wystaw Artystycznych we Wrocławiu | ||
Położenie na mapie Wrocławia | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego | |||
51°06′34,99″N 17°02′15,13″E/51,109719 17,037536 | |||
|
Pałac Hatzfeldtów – budynek przy ulicy Wita Stwosza 32 we Wrocławiu, pozostałość siedziby książęcej rodziny Hatzfeldów(inne języki)[a], zaadaptowana po II wojnie światowej przez Edmunda Małachowicza na siedzibę galerii sztuki współczesnej Awangarda.
Pałac barokowy
W latach 1715–1719, na połączonej działce nr 31–32, wzniesiono pałac w stylu barokowym według projektu Christopha Hacknera dla hrabiego Franza von Hatzfelda (1676–1738)[1]. Nie zajmował on całej szerokości kwartału, na działce zachodniej znajdowała się siedziba kurii książąt oleśnicko-wirtemberskich. Budynek padł w 1760 ofiarą wojny siedmioletniej (spłonął w wyniku ostrzału podczas austriackiego oblężenia). Oba budynki (pałac i dawną kurię) w latach 1763–1764 rozebrano[2].
Pałac klasycystyczny
W latach 1765–1773 (lub 1764–1774[1]) wzniesiono nowy pałac dla księcia Franza Philippa Adriana von Hatzfelda (1717–1779). Nad jego projektem czuwał jeden z najwybitniejszych architektów niemieckich, Carl Gotthard Langhans[1]. Projekt, który okazał się prekursorskim dziełem wczesnego klasycyzmu i neorenesansu we Wrocławiu, przyniósł późniejszemu autorowi berlińskiej Bramy Brandenburskiej znaczny rozgłos[potrzebny przypis].
Odbudowana rezydencja zaliczała się do największych tego typu obiektów nie tylko we Wrocławiu, ale w całym regionie. Zajmowała już całą szerokość kwartału pomiędzy ulicami Krowią a św. Wita. Trzy kondygnacje i mezzanino czyniło z miejskiej siedziby Hatzfeldtów znaczący element architektury miasta. Zdyscyplinowana elewacja, nawiązująca do najlepszych wzorów włoskich, należała do najwybitniejszych współczesnych realizacji na skalę europejską[potrzebny przypis].
W 1802 pałac zakupiło miasto i przeznaczyło na siedzibę władz prowincjonalnych i okręgowych. Do budynku, z budynku Kamery Cesarskiej znajdującej się przy placu Biskupa Nankiera 4, przeniesiony został Urząd Kamery Królewsko-Pruskiej[3]. Część jego pomieszczeń zajmowała Kamera Wojenna i Dominialna, przekształcona w lutym 1809 w rejencję wrocławską[potrzebny przypis].
Po wojnie
W czasie oblężenia Festung Breslau pałac został bardzo poważnie zniszczony. Na Nowym Targu znajdowała się bateria artylerii. Obawiano się, że pociski mogą zawadzać o budynek, wysadzono więc jego wyższe kondygnacje, aby ułatwić ostrzał. Główna fasada była odspojona i ostatecznie runęła w 1946. Wojnę przetrwał jednak nie tylko portyk balkonowy, hall i boczna ściana od ul. Krowiej, ale cały parter, którego znaczną część rozebrano ze względu na zapotrzebowanie na cegłę do odbudowy Warszawy. Ocalała jedynie sklepiona sień z zabytkowymi kolumnami pochodzącymi z wcześniejszej siedziby Piastów[potrzebny przypis].
Ruiny pałacu Hatzfeldtów przez kilkanaście lat po wojnie pełniły rolę planu zdjęciowego. Wrocławska Wytwórnia Filmów Fabularnych organizowała tu ujęcia niektórych filmów wojennych, w których miejsce to służyło jako filmowe miejsce akcji[potrzebny przypis].
Początkowo planowano pełną odbudowę pałacu, powstały nawet bardzo konkretne projekty, później jednak zaniechano odbudowy, m.in. z tego powodu, że był on m.in. siedzibą gauleitera Karla Hankego. Architekci i historycy sztuki, w tym Edmund Małachowicz, próbowali uratować Pałac przed ideologicznym wyrokiem, argumentując, że potomek rodu Hatzfeldtów pomagał królowi polskiemu w jednej z bitew a architekt Langhans to w rzeczywistości rodowity Ślązak, nazywający się Jan Długi[4]. Nic to nie dało i władze zatwierdziły projekt galerii BWA autorstwa Małachowicza (trzeci z kolei, dwa pierwsze zakładały odbudowę pałacu). Projekt ten opracowano jednak w taki sposób, by ocalić jak najwięcej z istniejącej ruiny i nie zamykać drogi do późniejszej rekonstrukcji[potrzebny przypis].
Pod koniec lat 60. XX wieku, ruiny zostały usunięte, pozostawiono jedynie niepełny obrysu rzutu parteru i półpiętra. Blisko 50 lat[od kiedy?] budynek mieścił galerię sztuki współczesnej „Awangarda”. W 2019 roku budynek został przeznaczony do remontu ze względu na zły stan techniczny, a galerię przeniesiono na dworzec główny PKP[potrzebny przypis].
Remont w 2006
W 2006 w pałacu dokonano pewnych prac remontowych: wymieniono stolarkę okienną oraz drzwi, a także ocieplono fragment przedniej fasady i zamontowano na szczytach przeszklonych galerii jaskrawoczerwone żaluzje. Efekt tego remontu wywołał jednak kontrowersje wśród mieszkańców[potrzebny przypis].
Rekonstrukcja
W marcu 2007 Rada Miejska Wrocławia wydała uchwałę o przygotowaniu postępowania administracyjnego w sprawie wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji polegającej na odbudowie historycznego budynku. Według zapisów w budżecie miasta, przygotowania do odbudowy miały trwać w latach 2007–2008, a prace budowlane w latach przewidziano na lata 2008–2009[5] po zakończeniu których miano ulokować biura Urzędu Miasta Wrocławia. Ze względu na brak wystarczających środków finansowych, odbudowa została przełożona na bliżej nieokreśloną przyszłość.
W kwietniu 2021 działka wraz z pozostałościami pałacu zostały wystawione na przetarg w cenie wywoławczej 37 800 000 zł. Przetarg wygrała spółka Rafin[6], która niedługo potem ogłosiła, że pałac zostanie odbudowany wedle projektu pracowni GREG. Architekci, a w środku znajdzie się pięciogwiazdkowy hotel[7].
Uwagi
- ↑ Używano nazwiska Hatzfeld (m.in. hr. Franz von Hatzfeld (1676–1738), zleceniodawca pałacu barokowego lub ks. Franz Philipp Adrian von Hatzfeld (1717–1779), zleceniodawca pałacu klasycystycznego) lub Hatzfeldt (m.in. protoplasta Melchior von Hatzfeldt i książęta z linii Hatzfeldt-Trachenberg po 1794).
Przypisy
- ↑ a b c Ostrowska 1994 ↓, s. 13.
- ↑ Ostrowska 1994 ↓, s. 17.
- ↑ Eysymontt 2011 ↓, s. 103.
- ↑ „Jan Długi” – dosłowne tłumaczenie niemieckiego „Langhans”.
- ↑ Kreatywna Polska – Wielka odbudowa. kreatywnapolska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-14)].
- ↑ Nieruchomość. Giełda Nieruchomości Wrocław [online], gn.um.wroc.pl [dostęp 2021-11-19] .
- ↑ Pałac Hatzfeldów zmieni się w 5-gwiazdkowy hotel [online], Wroclife.pl, 19 listopada 2021 [dostęp 2021-11-19] (pol.).
Bibliografia
- Zofia Ostrowska-Kębłowska: Dylematy klasycyzmu. O sztuce Wrocławia XVIII–XIX wieku i jej europejskich kontekstach. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1994.
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
Linki zewnętrzne
- Rycina barokowej fasady Pałacu.
- Galeria zdjęć Pałacu na dolny-slask.org.pl
- Galeria zdjęć wnętrz Pałacu na dolny-slask.org.pl
- p
- d
- e
- p
- d
- e