Księga Rodzaju
Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Bereszit”. Zobacz też: Bereszit (sonda kosmiczna). |
- Księga Rodzaju/1 Mojżeszowa (Rdz/1Mj)
- Księga Wyjścia/2 Mojżeszowa (Wj/2Mj)
- Księga Kapłańska/3 Mojżeszowa (Kpł/3Mj)
- Księga Liczb/4 Mojżeszowa (Lb/4Mj)
- Księga Powtórzonego Prawa/5 Mojżeszowa (Pwt/5Mj)
- Księga Jozuego (Joz)
- Księga Sędziów (Sdz)
- Księga Rut (Rt)
- Pierwsza Księga Samuela (1Sm)
- Druga Księga Samuela (2Sm)
- Pierwsza Księga Królewska (1Krl)
- Druga Księga Królewska (2Krl)
- Pierwsza Księga Kronik (1Krn)
- Druga Księga Kronik (2Krn)
- Księga Ezdrasza (Ezd)
- Księga Nehemiasza (Ne)
- Księga Estery (Est)
- Księga Hioba/Joba (Hi/Jb)
- Księga Psalmów/Psałterz (Ps)
- Księga Przysłów/Przypowieści Salomona (Prz)
- Księga Koheleta/Eklezjastesa/Kaznodziei Salomona (Koh/Kzn)
- Pieśń nad pieśniami (Pnp)
- Księga Izajasza (Iz)
- Księga Jeremiasza (Jr)
- Lamentacje/Treny (Lm/Tr)
- Księga Ezechiela (Ez)
- Księga Daniela (Dn)
- Księga Ozeasza (Oz)
- Księga Joela (Jl)
- Księga Amosa (Am)
- Księga Abdiasza (Ab)
- Księga Jonasza (Jon)
- Księga Micheasza (Mi)
- Księga Nahuma (Na)
- Księga Habakuka (Ha)
- Księga Sofoniasza (So)
- Księga Aggeusza (Ag)
- Księga Zachariasza (Za)
- Księga Malachiasza (Ml)
- Księga Tobiasza (Tb)
- Księga Judyty (Jdt)
- Księga Estery (Est)
- Pierwsza Księga Machabejska (1Mch)
- Druga Księga Machabejska (2Mch)
- Księga Mądrości/Mądrość Salomona (Mdr)
- Mądrość Syracha (Syr)
- Księga Barucha (Ba)
- List Jeremiasza
- Czwarta Księga Machabejska (4Mch)
- Czwarta Księga Ezdrasza (4Ezd)
- Psalmy 152–155
- Druga Księga Barucha (2Ba)
- List Barucha
- pokaż
- dyskusja
- edytuj
Księga Rodzaju [Rdz], Pierwsza Księga Mojżeszowa [1 Mojż] (hebr. בראשית Bereszit (od pierwszych słów Na początku), gr. Γένεσις Genesis[1]) – pierwsza księga Biblii, należąca do Starego Testamentu, zaliczana do Pięcioksięgu (Tory).
Autorstwo i czas powstania
- Osobny artykuł: Tora#Geneza.
Spisanie Księgi Rodzaju tradycja żydowska i chrześcijańska przypisywała Mojżeszowi. Według teorii źródeł sformułowanej przez K.H. Grafa i J. Wellhausena, proponowanej przez wielu współczesnych biblistów, księga ta została zredagowana z kilku źródeł, stąd niektóre wydarzenia są opisane na kilka różnych sposobów (także sprzecznie, np. według 6,19 Noe miał zabrać na arkę po parze zwierząt każdego rodzaju, zaś 7,2 mówi o siedmiu parach zwierząt czystych i 1 parze nieczystych).
Zgodnie z inną hipotezą, przedstawioną przez Wisemana[2], zwaną teorią tabliczek, twórcą Księgi Rodzaju był prawdopodobnie jednak Mojżesz, który zestawił w niej zapisy z tabliczek glinianych pozostawionych przez bohaterów księgi. Podstawą do tego sformułowania był dowód w postaci analogicznych tabliczek znajdowanych masowo na terenie Mezopotamii. Hipoteza ta jest jednak odrzucana przez biblistów.
Według tradycyjnej teorii przyjmującej autorstwo Mojżesza księga została napisana w XIII-XII wieku p.n.e. Według teorii źródeł Księga Rodzaju kształtowała się między IX (tradycja jahwistyczna) i V wiekiem (tradycja kapłańska). Niemniej w wielu miejscach (np. opis wyprawy czterech królów w Rdz 14) wykorzystano znacznie starsze źródła ustne lub pisane.
Gatunek literacki
Księga Rodzaju jest księgą historyczną, to znaczy opisuje wydarzenia w sposób chronologiczny, ze związkami przyczynowo-skutkowymi. Na kanwie historii pierwotnej i historii patriarchów osadzone są opowiadania o charakterze ludowym, etiologicznym lub pouczającym. Według większości współczesnych biblistów nie relacjonują one dokładnie faktów, a jedynie zawierają echa pewnych faktów historycznych i doświadczeń dziejowych narodu żydowskiego[3]. Niektóre opowiadania (np. historia potopu, wieży Babel) mają tworzywo wspólne z kulturalnym dorobkiem starożytnego Wschodu, zostały jednak opracowane teologicznie.
Bibliści zauważają, że mimo ubóstwa języka hebrajskiego pod względem gramatyczno-leksykalnym, niektóre partie księgi są napisane bardzo pięknym stylem literackim[4].
Grecka nazwa księgi (genesis) wiąże się ze słowem „geneza", czyli „początek", staropolski rodzaj (czyli ród[5]).
Treść Księgi Rodzaju
Księga składa się z 50 rozdziałów i dzieli na dwie części.
Pierwsza część (rozdziały 1-11) opisuje historię pierwotną, odpowiada m.in. na pytania o początek ludzkości i źródło grzechu. Jest kompilacją dwóch źródeł: jahwistycznego (od Rdz 2,4b) i kapłańskiego (Rdz 1,1-2,4a), które wykorzystują częściowo materiały mitologiczne, jak babiloński enuma elisz (koniec II tysiąclecia p.n.e.) czy epos o Gilgameszu (2 poł. III tysiąclecia p.n.e. – tabliczka XI eposu mówi o wężu, który pokrzyżował plany człowieka)[6].
- Świat stworzony przez Boga (zob. stworzenie świata według Biblii oraz pierwszych ludzi, Adama i Ewy);
- Pierwotny stan szczęścia w ogrodzie Edenu, zapowiedź odkupienia (tzw. Protoewangelia);
- Upadek pierwszych ludzi (grzech pierworodny);
- Zabójstwo Abla przez Kaina (Kain i Abel); Potomkowie Kaina; Set i jego potomstwo;
- Wybrani przez Boga potomkowie Adama (Setyci);
- Zepsucie moralne ludzkości; Boże postanowienie zagłady; zapowiedź potopu; budowa Arki;
- Potop;
- Przymierze Boga z Noem;
- Noe przeklina Kanaana, a błogosławi Sema;
- Dzieje potomków Noego; pochodzenie ludzkości popotopowej;
- Wieża Babel; potomkowie Sema; rodzina Abrama;
Druga część (rozdziały 12-50) poświęcona jest historii patriarchów: od Abrahama do Józefa, oraz ponawianego przymierza z Bogiem Jahwe. Do źródeł J i P dołączona jest tradycja elohistyczna (E).
- Historia Abrahama i Izaaka:
- Powołanie Abrama przez Boga;
- Abram w Egipcie;
- Błogosławieństwo króla Melchizedeka;
- Obietnica licznego potomstwa;
- Narodziny Izmaela, pierworodnego syna Abrama;
- Przymierze z Bogiem, obrzezanie, zmiana imienia na Abraham;
- Zniszczenie Sodomy i Gomory;
- Narodziny Izaaka i oddalenie Izmaela;
- Ofiarowanie Izaaka Bogu w kraju Moria;
- Śmierć i pogrzeb Sary, żony Abrahama;
- Małżeństwo Izaaka z Rebeką;
- Historia Jakuba:
- Historia Józefa:
- Bracia sprzedają Józefa kupcom izmaelickim;
- Józef niewolnikiem Potifara;
- Józef w więzieniu;
- Objaśnienie snu faraona i powierzenie urzędu zarządcy Egiptu;
- Pierwsza wizyta braci w Egipcie;
- Józef ucztuje z braćmi i poddaje ich próbie;
- Pojednanie i osiedlenie się domu Jakuba w Egipcie;
- Charakterystyka rządów Józefa w Egipcie;
- Błogosławieństwo Jakuba dla swoich synów, śmierć Jakuba i Józefa.
Kontynuacją Księgi Rodzaju jest Księga Wyjścia.
Wydania samodzielne
- Chamisze Chumsze Tora – Chumasz Pardes Lauder. Księga Pierwsza Bereszit, ISBN 83-916966-1-8, Kraków 2001. – przekład rabiniczny z hebrajskiego z komentarzami
- Hebrajsko-polski Stary Testament. Księga Rodzaju: wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, transkrypcją oraz indeksem rdzeni, tłum. i oprac. A. Kuśmirek. Warszawa 2000. Kolejne wydania wchodziły w skład Hebrajsko-polskiego Pięcioksięgu.
Zobacz też
Zobacz w Wikiźródłach tekst Księgi Rodzaju |
Zobacz kolekcję cytatów Księga Rodzaju w Wikicytatach |
Zobacz hasło Księga Rodzaju w Wikisłowniku |
Zobacz multimedia związane z tematem: Księga Rodzaju |
Przypisy
- ↑ Księga Rodzaju, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-12-21] .
- ↑ P. J. Wiseman, Wiseman, D. J. (ed.), (1985) Ancient Records and the Structure of Genesis: A Case for Literary Unity, Thomas Nelson, Inc.
- ↑ por. np. Wstęp do Księgi Rodzaju w Biblii Tysiąclecia
- ↑ Ks. Michał Peter, Wykład Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu, wyd. drugie, poprawione i uzupełnione, Pallottinum 2005, Poznań.
- ↑ Pierwotnie słowo rodzaj znaczyło: ród, pokolenie, potomstwo, Aleksander Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa, Wiedza Powszechna, 1957.
- ↑ Anna Świderkówna, Rozmowy o Biblii, s. 64. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa 2001.
Linki zewnętrzne
- Księga Rodzaju w Biblii Tysiąclecia. nonpossumus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-23)].
- p
- d
- e
|
- PWN: 3968344
- Britannica: topic/Genesis-Old-Testament
- Universalis: livre-de-la-genese
- NE.se: genesis
- Catalana: 0029664