Daniel Dennett
Daniel Dennett (2012) | |||
Data i miejsce urodzenia | 28 marca 1942 | ||
---|---|---|---|
Data śmierci | 19 kwietnia 2024 | ||
Zawód, zajęcie | filozof | ||
Narodowość | amerykańska | ||
Rodzice | Ruth Marjorie (z domu Leck) i Daniel Clement Dennett Jr. | ||
Małżeństwo | Susan Bell | ||
Dzieci | córka i syn | ||
Krewni i powinowaci | sześcioro wnucząt | ||
| |||
| |||
Strona internetowa |
Daniel Clement Dennett III (ur. 28 marca 1942 w Bostonie, zm. 19 kwietnia 2024[1]) – amerykański filozof, profesor filozofii na Uniwersytecie Tuftsa, reprezentant nowego ateizmu.
Życiorys
Urodził się w 28 marca 1942 roku w Bostonie jako syn Ruth Leck Dennett i Daniela C. Dennett Jr.[2]
Ukończył studia licencjackie na Uniwersytecie Harvarda w 1963 roku, a następnie otrzymał doktorat z filozofii na Uniwersytecie Oksfordzkim w 1965 roku[3]. Doktorat Dennetta The mind and the brain: introspective description in the light of neurological findings: intentionality, napisany pod kierunkiem Gilberta Ryle’a, poświęcony został świadomości. Praca ta w 1969 roku została wydana w formie książki jako Content and Consciousness[4][5].
W latach 1965–1971 wykładał na Uniwersytecie Kalifornijskim w Irvine, później rozpoczął nauczanie na Uniwersytecie Tuftsa. Był żonaty, miał dwójkę dzieci: córkę oraz syna[3].
Koncepcje i poglądy
Zajmował się głównie filozofią umysłu i filozofią nauki. Był szczególnie zainteresowany biologią ewolucyjną oraz kognitywistyką. Był czołowym zwolennikiem teorii zwanej darwinizmem neuralnym (ang. neural darwinism).
Określany był jednym z „Czterech jeźdźców” nowego ateizmu[6].
Świadomość
Zdaniem Dennetta świadomość to program „maszyny wirtualnej” kształtującej procesy odbywające się w mózgu[7]. Jest ona wytworem procesu ewolucji kulturowej. Ewolucja jednak nie wyjaśnia jak się ona rozwinęła poza tym, że posiada funkcję, która pomaga organizmowi przetrwać, dzięki czemu zadziałała tu selekcja naturalna[8].
Dennett korzystając z komputerowej terminologii nazywał mózg hardware, na którym zainstalowany jest software, czyli język oraz memy. Hardware jest efektem ewolucji biologicznej, a software ewolucji kulturowej[9]. Ludzie wytworzyli język by móc pokonać ograniczenia indeksykalne i opowiadać o wydarzeniach przeszłych bądź dziejących się w innym miejscu. Dzięki językowi mogą oni operować pojęciem takim jak „ja”, które zdaniem Dennetta jest tylko abstrakcją[9].
Do opisywania jaźni Dennett używał sformułowania środek narratywnej ciężkości, porównując ją do środka ciężkości. Dennett nazywał środek ciężkości teoretycznym abstraktem i proponował by w taki sam sposób rozumieć jaźń – jako użyteczną fikcję[10].
Model Wielokrotnych Szkiców
Model świadomości Dennetta zwany jest Modelem Wielokrotnych Szkiców[7] (ang. Multiple Drafts Model). Jest on modelem przeciwstawnym modelowi nazywanemu Kartezjańskim Teatrem[11]. Model ten w języku polskim jest także tłumaczony jako Model Wielu Szkiców[12] oraz Model Szkiców Złożonych[13].
Według Modelu Wielokrotnych Szkiców świadomość nie jest pojedynczym procesem, ale ciągłym, zmiennym strumieniem, przechodzącym z jednego szkicu w drugi. Szkice te są nieustannie edytowane, mogą odpowiadać za zachowanie bądź zostać odrzucone[14]. W modelu tym istnieje wiele strumieni, odpowiedzialnych za różne funkcje świadomości. Niektóre z nich istnieją także u zwierząt, inne są typowo ludzkie (związane ze zdolnościami językowymi oraz memami)[15].
Heterofenomenologia
Dennet nazywał Heterofemenologią metodę badawczą, która ma na celu skonstruowanie obiektywnego opisu. Związana jest ona z tezą, że badanie świadomości powinno być przeprowadzane z perspektywy osoby trzeciej. Metoda ta polega na tym, że badana osoba sporządza opis swoich przeżyć, który jest następnie (przez inną osobę) interpretowany[16].
Qualia
Zdaniem Dennetta qualia wydają się istnieć, jednak nie istnieją. W książce Świadomość, wychodząc od właściwości wtórnych Johna Locke’a argumentował poprzez przyjrzenie się dowodom jakie stawiają filozofowie na istnienie qualiów by udowodnić, że ich nie ma. Ludzi, którzy wierzą w istnienie qualiów nazywa qualofilami[7].
Memy i religia
Dennett był zwolennikiem memetyki. Uważał, że memy istnieją ponieważ są to słowa, które można wymawiać. Religia to jego zdaniem zjawisko naturalne, które należy w naukowy sposób badać. Powiązał też religię z memami. Zdaniem Dennetta memy były już obecne w religiach ludowych poprzedzających religie zinstytucjonalizowane, a następnie memy te zostały „udomowione”[17].
Książki
- 1986: Content and Consciousness, Routledge & Kegan Paul Books Ltd; 2nd edition January, ISBN 0-7102-0846-4.
- 1985: The Mind’s I, Bantam, Reissue edition, wspólnie z Douglasem Hofstadterem, ISBN 0-553-34584-2.
- 1984: Elbow Room: The Varieties of Free Will Worth Wanting, MIT Press, ISBN 0-262-04077-8.
- 1989: The Intentional Stance, MIT Press; Reprint edition, ISBN 0-262-54053-3.
- 1992: Consciousness Explained, Back Bay Books, ISBN 0-316-18066-1.
- Świadomość, Kraków 2016, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-256-7.
- 1996: Darwin’s Dangerous Idea: Evolution and the Meanings of Life, Simon & Schuster; Reprint edition, ISBN 0-684-82471-X.
- 1997: Kinds of Minds: Towards an Understanding of Consciousness, Basic Books, ISBN 0-465-07351-4.
- Natura umysłów, Warszawa 1997, Wydawnictwo CiS, ISBN 83-85458-61-1.
- 1998: Brainchildren: Essays on Designing Minds (Representation and Mind), MIT Press, ISBN 0-262-04166-9.
- 2003: Freedom Evolves, Viking Press, ISBN 0-670-03186-0.
- 2003: Science and Religion: Are They Compatible?, współautor: Alvin Plantinga.
- Nauka i religia. Czy można je pogodzić?, Kraków 2014, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-110-2.
- 2005: Sweet Dreams, Philosophical Obstacles to a Science of Consiousness, MIT Press, ISBN 0-262-04225-8.
- Słodkie sny: Filozoficzne przeszkody na drodze do nauki o świadomości, Warszawa 2007, Prószyński i S-ka, ISBN 978-83-7469-456-8.
- 2006: Breaking the Spell: Religion as a Natural Phenomenon, Viking – Penguin, ISBN 0-670-03472-X.
- Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne, Warszawa 2008, PIW, ISBN 978-83-06-03138-6.
- 2011: Inside Jokes: Using Humor to Reverse-Engineer the Mind, współautorzy: Reginald Adams, Matthew Hurley.
- Filozofia dowcipu. Humor jako siła napędowa umysłu, Kraków 2015, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-176-8.
- 2013: Intuition Pumps And Other Tools for Thinking.
- Dźwignie wyobraźni i inne narzędzia do myślenia, Kraków 2015, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-113-3.
- 2017: From Bacteria to Bach and Back: The Evolution of Minds, W.W. Norton & Company, ISBN 978-0393242072.
- Od bakterii do Bacha. O ewolucji umysłów, Kraków 2017, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-334-2.
- 2019: The Four Horsemen: The Conversation That Sparked an Atheist Revolution.
- Czterej jeźdźcy Apokalipsy. Jak się zaczęła ateistyczna rewolucja (wspólnie z Richardem Dawkinsem, Samem Harrisem, Christopherem Hitchensem), Warszawa 2019, Wydawnictwo CiS, ISBN 978-83-61710-30-1.
Wyróżnienia
- Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Bukareszteńskiego (20 czerwca 2011)[18].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Dan Dennett died today [online], Why Evolution Is True, 19 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-19] (ang.).
- ↑ John R.J.R. Shook John R.J.R., Dictionary of Modern American Philosophers, A&C Black, 2005, ISBN 978-1-84371-037-0 [dostęp 2021-06-21] (ang.).
- ↑ a b Daniel C. Dennett: Home [online], ase.tufts.edu [dostęp 2021-06-21] .
- ↑ Daniel C. Dennett, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ Daniel C.D.C. Dennett Daniel C.D.C., The mind and the brain: introspective description in the light of neurological findings: intentionality, 1965 [dostęp 2021-06-21] (ang.).
- ↑ Alvin Plantinga: Knowledge and Christian Belief. Wm. B. Eerdmans Publishing, 2015, s. VII. ISBN 978-0-8028-7204-3.
- ↑ a b c DanielD. Dennett DanielD. i inni, Świadomość, Kraków: Copernicus Center Press, 2016, ISBN 978-83-7886-256-7, OCLC 995459743 [dostęp 2021-06-22] .
- ↑ JózefJ. Bremer JózefJ., Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, s. 179, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22] .
- ↑ a b JózefJ. Bremer JózefJ., Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, s. 157, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22] .
- ↑ ArkadiuszA. Żychliński ArkadiuszA., Głowa pełna głosów: Pessoi i Dennetta koncepcje jaźni, 2011, s. 287, OCLC 998733065 [dostęp 2021-06-22] .
- ↑ JózefJ. Bremer JózefJ., Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, s. 73, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22] .
- ↑ JózefJ. Bremer JózefJ., Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22] .
- ↑ PiotrP. Czarnecki PiotrP., Koncepcja umysłu w filozofii Daniela C. Dennetta, 2002 .
- ↑ JózefJ. Bremer JózefJ., Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, s. 164, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22] .
- ↑ JózefJ. Bremer JózefJ., Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, s. 180, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22] .
- ↑ JózefJ. Bremer JózefJ., Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, s. 153, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22] .
- ↑ DanielD. Dennett DanielD., Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2008, ISBN 978-83-06-03138-6, OCLC 297610656 [dostęp 2021-06-22] .
- ↑ Doctor Honoris Causa. [w:] Daniel Dennett; Domeniu: Filosofie; Data acordării: 20 iunie 2011 [on-line]. unibuc.ro. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
Linki zewnętrzne
- Daniel C. Dennett „Miłość do Boga”. humanizm.free.ngo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-10)]. – fragment tłumaczenia „Breaking the Spell”
- Dan Dennett: Uroczy, seksowny, słodki, zabawny – wykład audio/video na łamach TED, 2009
- Dan Denett o naszej świadomości – wykład audio/video na łamach TED, 2003
- Dennett, Daniel Clement (1942–) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-09].
- p
- d
- e
1950–1959 |
|
---|---|
1960–1969 |
|
1970–1979 |
|
1980–1989 |
|
1990–1999 |
|
2000–2009 |
|
2010–2019 |
|
2020–2029 |
|
- ISNI: 0000000119381526
- ORCID: 0000-0003-1181-3093
- VIAF: 99825560
- LCCN: n81089168
- GND: 119351900
- NDL: 00437684
- LIBRIS: wt7bh5qf0s22wr0
- BnF: 120370629
- SUDOC: 028558936
- SBN: CFIV104964
- NLA: 35034913
- NKC: jn19981000634
- BNE: XX969733
- NTA: 069221723
- BIBSYS: 90168171
- CiNii: DA00440080, DA14469171
- Open Library: OL342699A, OL7465751A
- PLWABN: 9810673360805606
- NUKAT: n97005028
- J9U: 987007573576505171
- PTBNP: 363072
- CANTIC: a10073395
- LNB: 000022162
- NSK: 000169582
- CONOR: 27970915
- ΕΒΕ: 269451
- BLBNB: 000564075
- KRNLK: KAC200603405
- LIH: LNB:av8;=Bv
- Scopus: 7003483379